। लोकजागर । फलटण । दि. २१ नोव्हेंबर २०२५ ।
फलटणच्या भूमीवर भरलेल्या ‘प्रगत शिक्षण संस्थेच्या’ ४० व्या वर्षपूर्ती सोहळ्यात, जणू चार दशके जपलेले स्वप्न, संघर्ष आणि जिद्दीचे एक अदृश्य पण तेजस्वी प्रतिबिंब साकार झाले होते. मनात भावनांची ओल, डोळ्यांत कृतज्ञतेची चमक, आणि सभागृहात जाणवणारा उत्साह अशा भारलेल्या वातावरणात संस्थेच्या संस्थापक, प्रसिद्ध भाषातज्ज्ञ डॉ. मॅक्सिन बर्नसन यांनी आपल्या मनातील सत्य शब्दांच्या रूपात व्यक्त केले. त्यांचे उद्गार, “कोणतेही मोठे काम टिकून राहण्यासाठी एक भक्कम रचना आवश्यक असते. फक्त उत्साहाने काम पुढे नेता येत नाही,” हे ऐकून संपूर्ण सभागृह क्षणभर निःशब्द झाले.
डॉ. बर्नसन यांनी आपल्या भाषणात संस्थेच्या दीर्घायुष्याचे रहस्य उलगडले. त्या म्हणाल्या, “A structure that will last. Enthusiasm alone can’t keep you going for years. But structure will remain.” (जी रचना दीर्घकाळ टिकेल. केवळ उत्साह तुम्हाला वर्षानुवर्षे पुढे नेऊ शकत नाही. पण रचना टिकून राहते.) त्यांच्या मते, “योग्य रचना दीर्घकाळ टिकते. उपक्रमाला स्थैर्य, सातत्य आणि आत्मा देण्यासाठी भक्कम पाया असणे अत्यावश्यक आहे.” त्यांच्या प्रत्येक शब्दामागे योजनाबद्धता, चिकाटी आणि माणसांबद्दलची नि:स्वार्थ आस्था या आयुष्यभराच्या अनुभवाची शिदोरी होती.
शैक्षणिक तत्त्वज्ञानाबद्दल बोलताना डॉ. मॅक्सिन बर्नसन एकदम सौम्य झाल्या. फुलाच्या पाकळ्यांसारखा त्यांचा शब्दांचा स्पर्श सभागृहावर उमटत होता. त्यांनी आपले स्वप्न व्यक्त केले: “माझं स्वप्न खूप साधं आहे. कोणतेही मूल शिक्षणापासून वंचित राहू नये. शाळा मुलांची भीती वाढवणारी इमारत नसावी; ती त्यांच्या कल्पनांना दिशा देणारा, त्यांच्या आत्मविश्वासाला पंख देणारा एक खुला आकाश असावा.” त्यांनी स्पष्ट केले की, शिक्षण म्हणजे मुलांना स्वप्न पाहण्याची आणि ती पूर्ण करण्याची ताकद देणे होय.
संस्थेच्या उपाध्यक्षा डॉ. मंजिरी निंबकर यांनी संस्थेच्या कामाचा जिवंत इतिहास सांगितला. फलटण, माण आणि औसा तालुक्यातील शाळांमधील प्रयोग, शिक्षक प्रशिक्षण, भाषिक उपक्रम, आणि मुलांच्या गरजांकडे पाहण्याचा संवेदनशील दृष्टिकोन त्यांनी मांडला. त्यांनी सांगितले, “आमची शाळा ही एक प्रयोगशाळा आहे. इथले प्रयोग म्हणजे केवळ सिद्धांत नाही, ते मुलांच्या जीवनात भिनलेले अनुभव आहेत.” या सत्राचे संयोजन संस्थेचे कार्यकारी अधिकारी प्रकाश अनभुले यांनी केले आणि त्यांच्याच डॉ. मॅक्सिन बर्नसन यांच्यावरील ‘स्वप्नवेडी’ या कवितेने सत्राची सांगता झाली, ज्यामुळे वातावरण अधिक भावनिक झाले.
कार्यक्रमातील “माणसं घडवणारा आणि जोडणारा” हा सत्राचा भाग तर अविस्मरणीय ठरला. माजी व विद्यमान शिक्षक, बालवाडी सेविका, कर्मचारी, ग्रंथपाल, माजी विद्यार्थी आणि अगदी आजी विद्यार्थिनींनी आपल्या आठवणी सांगितल्या. अनिता कुलकर्णी, निलोफर शेख, आशा चव्हाण, माधुरी भगत, प्रदीप ढेकळे, ॲड. श्याम अहिवळे, प्रितम पवार, राजेश्वरी भिरंगी अशा अनेकांच्या डोळ्यांत दाटून आलेला ओलावा आणि आवाजातील दमछाक हीच भावना व्यक्त करत होती—”ही संस्था आमचं घर आहे.” यानंतर डॉ. मंजिरी निंबकर यांनी ‘मातीत रुजलेलं आभाळ’ या पुस्तिकेतील अंश वाचले, ज्यात चौथ्या बॅचमधील धनश्री (मिंटी) जोशी-दांडेकर हिचे पत्र ऐकून सारे अंतर्मुख झाले. ‘कहाणी प्रगत शिक्षण संस्थेची’ या फिल्मने तर संपूर्ण प्रवास डोळ्यांसमोर सजीव केला.
कार्यक्रमाची सुरुवात संस्थेच्या सचिव मधुरा राजवंशी यांनी लिहिलेल्या आणि बालभवनच्या मुलांनी निरागसपणे सादर केलेल्या ‘प्रगत’ गीताने झाली. ‘आ चल के तुझे’ या गीताने उपस्थितांच्या मनात एक वेगळाच स्पर्श उमटवला. संस्थेचे जनसंपर्क अधिकारी सोमीनाथ घोरपडे यांनी सहजपणे आणि नेटकेपणाने सूत्रसंचालन करून कार्यक्रमाचा प्रवाह उच्च दर्जाचा ठेवला. कार्यक्रमाची सांगता ‘पसायदान’ने झाली, जो चार दशकांच्या प्रवासावर मोहर उमटवणारा शांत क्षण ठरला.
या सोहळ्याला झिया कुरेशी, डॉ. चंदा निंबकर, नीलिमा गोखले, डॉ. नंदिनी निंबकर, ऑस्ट्रेलियन हितचिंतक गॅवन ब्रोमिलो, पर्यावरणप्रेमी सुनील करकरे, प्राचार्य डॉ. सुधीर इंगळे, आबा करडे, रणजित कोकाटे, दत्ता अहिवळे, अंगणवाडी पर्यवेक्षिका दीपा हेंद्रे, विजय केंकणे यांसह आजी-माजी शिक्षक, पालक आणि विद्यार्थी मोठ्या संख्येने उपस्थित होते.
